ბირთვული აფეთქება: როგორ მოვიქცეთ და დავიცვათ თავი კატასტროფის ზონაში

ჩვენს მკითხველს კი გავაცნობთ, რა საშიშროების წინაშე შეიძლება დადგეს მოსახლეობა მსგავსი უგუნური ქმედების შემთხვევაში და როგორია მოქმედების გეგმა თავის გადასარჩენად.

ბირთვული აფეთქებისას სასიცოცხლოდ მნიშვნელოვანია, მოსახლეობამ იცოდეს, რა საფრთხეებს შეიცავს ასეთი აფეთქება და როგორ უნდა იმოქმედოს გადარჩენის შანსების მაქსიმალურად გასაზრდელად. ეს რეკომენდაციები მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ აფეთქების ზონის, არამედ მეზობელი ტერიტორიების მცხოვრებთათვისაც.

სტატია წარმოადგენს დეტალურ სახელმძღვანელოს, რომელიც ეფუძნება საერთაშორისო საგანგებო სიტუაციების მართვის სააგენტოებისა და ექსპერტების რეკომენდაციებს.

ბირთვული აფეთქების ძირითადი საშიშროებები

ბირთვული აფეთქება სამ მთავარ დამაზიანებელ ფაქტორს წარმოქმნის, რომელთაგან თითოეული მომაკვდინებელია:

1. სინათლის გამოსხივება (კაშკაში): აფეთქების მომენტში წარმოიქმნება კაშკაშა სინათლის ბურთი, რომელიც კილომეტრების რადიუსში იწვევს წამიერ სიბრმავეს და სერიოზულ დამწვრობას დაუცველ კანზე.
2. დამრტყმელი ტალღა: სინათლის გამოსხივებას რამდენიმე წამში მოსდევს უზარმაზარი წნევის მქონე დარტყმითი ტალღა. ის ანგრევს შენობებს, ხოლო მისი მეორადი ეფექტი – მფრინავი ნამსხვრევები – სასიკვდილო საფრთხეს წარმოადგენს.
3. რადიოაქტიური ნალექი (Fallout): ეს არის აფეთქების ყველაზე ხანგრძლივი და მზაკვრული საფრთხე. აფეთქებისას წარმოქმნილი რადიოაქტიური მტვერი და ფერფლი ატმოსფეროში მაღლა ადის და ქარის მიმართულებით ვრცელდება, აბინძურებს ჰაერს, წყალს, ნიადაგს და ზედაპირებს. რადიაცია უხილავია, არ აქვს სუნი და გემო, თუმცა მისი მაღალი დოზა იწვევს სხივურ დაავადებას და სიკვდილს.

წინასწარი მომზადება: რა უნდა გავითვალისწინოთ

მზადყოფნა გადარჩენის ქვაკუთხედია. იდეალურ შემთხვევაში, ყველა ოჯახს უნდა ჰქონდეს შემუშავებული გეგმა და მომზადებული მარაგი.

საგანგებო სიტუაციების ჩანთა: მოამზადეთ ჩანთა, რომელსაც საგანგებო სიტუაციაში სწრაფად წაიღებთ. ის უნდა შეიცავდეს:

• წყალი: მინიმუმ 3-4 ლიტრი ერთ ადამიანზე დღეში, გათვლილი რამდენიმე დღეზე.
• საკვები: არამალფუჭებადი კონსერვები, ენერგეტიკული ბატონები, ჩირი. გაითვალისწინეთ მარაგი მინიმუმ 3 დღის, სასურველია 2 კვირის.
• პირველადი დახმარების ნაკრები: ბინტები, ანტისეპტიკური საშუალებები, ტკივილგამაყუჩებლები, დამწვრობის მალამო და ინდივიდუალური მედიკამენტები.
• კავშირგაბმულობის საშუალებები: ბატარეებზე მომუშავე ან მექანიკური რადიომიმღები (AM/FM), ფანარი, სათადარიგო ბატარეები, პორტატული დამტენი (Power Bank).
• ჰიგიენური საშუალებები: სველი ხელსახოცები, საპონი, ტუალეტის ქაღალდი, ანტისეპტიკური ხსნარი.
• სხვა საჭირო ნივთები: მტვრისგან დამცავი ნიღბები (N95), პოლიეთილენის პარკები და წებოვანი ლენტი (ოთახის ჰერმეტულად დახურვისთვის), მრავალფუნქციური დანა, ასანთი, სანთებელა, რუკა და კომპასი, მნიშვნელოვანი დოკუმენტების ასლები (წყალგაუმტარ პაკეტში).

თავშესაფრის განსაზღვრა: წინასწარ შეარჩიეთ პოტენციური თავშესაფარი სახლში, სამსახურსა და სხვა ხშირად მონახულებად ადგილებში. საუკეთესო თავშესაფარია:

• მიწისქვეშა სტრუქტურები: სარდაფები, მიწისქვეშა პარკინგები.
• მრავალსართულიანი შენობის ცენტრალური ნაწილი: რაც შეიძლება შორს სახურავისა და გარე კედლებისგან. აგურისა და ბეტონის სქელი კედლები საუკეთესო დაცვას უზრუნველყოფს.

მოერიდეთ: ავტომობილებს, ხის ნაგებობებსა და მობილურ სახლებს. ისინი ვერ უზრუნველყოფენ დაცვას ვერც დარტყმითი ტალღისგან და ვერც რადიაციისგან.

მოქმედების ინსტრუქცია: აფეთქების დროს და მის შემდეგ

ფაზა 1: აფეთქების მომენტი (პირველი წამები და წუთები)

თუ ხედავთ კაშკაშა ნათებას ან მიიღებთ გაფრთხილებას, დაუყოვნებლივ იმოქმედეთ:

1. "დაწექი და დაიფარე" (Duck and Cover): დაუყოვნებლივ დაწექით მიწაზე პირქვე, თავი და კისერი ხელებით დაიფარეთ. თუ შესაძლებელია, შეეცადეთ რაიმე მყარი ობიექტის უკან დაიმალოთ, რაც ნაწილობრივ დაგიცავთ დარტყმითი ტალღისგან.
2. თვალების დაცვა: არ უყუროთ სინათლის ბურთს – ის წამიერ სიბრმავეს იწვევს.
3. პირის ღრუს დაცვა: გააღეთ პირი, რათა თავიდან აიცილოთ შინაგანი ორგანოების დაზიანება წნევის ცვლილებით.
4. იყავით მზადყოფნაში: დარტყმითი ტალღა სინათლის გამოჩენიდან 30 წამში ან მეტ დროში შეიძლება მოვიდეს, მანძილის მიხედვით. დარჩით მიწაზე მინიმუმ 1-2 წუთის განმავლობაში.

ფაზა 2: თავშესაფარში გადასვლა (პირველი 10-20 წუთი)

დარტყმითი ტალღის გადავლის შემდეგ, თქვენ გაქვთ დაახლოებით 10-20 წუთი, სანამ რადიოაქტიური ნალექი დაიწყებს მიწაზე დაშვებას.

• დაუყოვნებლივ შეაფარეთ თავი: რაც შეიძლება სწრაფად შედით უახლოეს და საიმედო შენობაში. აგურის ან ბეტონის შენობა საუკეთესო ვარიანტია.
• თუ მანქანაში ხართ: უსაფრთხოდ გააჩერეთ, დაიხარეთ და დარტყმითი ტალღის გადავლის შემდეგ, დაუყოვნებლივ გადაინაცვლეთ უახლოეს მყარ შენობაში. მანქანა არ არის თავშესაფარი.

ფაზა 3: თავშესაფარში დარჩენა (პირველი 24-48 საათი)

ეს კრიტიკულად მნიშვნელოვანი პერიოდია. რადიაციის დონე ყველაზე მაღალია აფეთქების შემდგომ პირველ საათებში და სწრაფად მცირდება დროთა განმავლობაში.

1. დარჩით შინ: არ გახვიდეთ გარეთ მინიმუმ 24-48 საათის განმავლობაში, თუ ადგილობრივი ხელისუფლება სხვა ინსტრუქციას არ მოგცემთ.
2. გადადით შენობის ცენტრში: მოშორდით ფანჯრებს, კარებსა და გარე კედლებს. თუ შენობას სარდაფი აქვს, ეს საუკეთესო ადგილია.
3. გამორთეთ ვენტილაცია: გამორთეთ კონდიციონერები, გამათბობლები და ნებისმიერი სისტემა, რომელსაც ჰაერი გარედან შემოაქვს.
4. დეზინფექცია (გაუსნებოვნება):
   • ტანსაცმლის გახდა: თუ გარეთ იმყოფებოდით, ფრთხილად გაიხადეთ ტანსაცმლის ზედა ფენა. ამით რადიოაქტიური მასალის 90%-მდე მოიშორებთ. მოათავსეთ ტანსაცმელი პოლიეთილენის პარკში, მჭიდროდ შეკარით და მოათავსეთ იზოლირებულ ადგილას.
   • დაბანა: თუ შესაძლებელია, მიიღეთ შხაპი საპნითა და შამპუნით. თუ შხაპი ხელმიუწვდომელია, სველი ხელსახოცით ან ქსოვილით გაიწმინდეთ სხეულის ღია ადგილები, განსაკუთრებით ხელები და სახე.
5. იყავით ინფორმირებული: მოუსმინეთ რადიოს საგანგებო სიხშირეზე, რათა მიიღოთ ინფორმაცია და ინსტრუქციები ხელისუფლებისგან.

ფაზა 4: მოქმედება თავშესაფარში ხანგრძლივად ყოფნისას

• საკვები და წყალი: გამოიყენეთ მხოლოდ ის საკვები და წყალი, რომელიც ჰერმეტულად დახურულ კონტეინერებში იყო შენახული. მაცივარსა და საყინულეში არსებული პროდუქტები უსაფრთხოა. ონკანის წყალი შეიძლება დაბინძურებული იყოს. არ ადუღოთ ის, რადგან დუღილი რადიოაქტიურ ნაწილაკებს არ აშორებს. დაეყრდენით ბოთლში ჩამოსხმულ წყალს.
• კომუნიკაცია: გამოიყენეთ ტელეფონი მხოლოდ გადაუდებელი ზარებისთვის, რათა ქსელი არ გადაიტვირთოს.

რჩევები მიმდებარე ტერიტორიებზე მცხოვრებთათვის

მაშინაც კი, თუ თქვენ აფეთქების ეპიცენტრიდან შორს ხართ, რადიოაქტიური ნალექი შეიძლება თქვენს ტერიტორიაზეც გავრცელდეს ქარის მეშვეობით.

• დაიცავით იგივე წესები: როგორც კი გაიგებთ ბირთვული აფეთქების შესახებ, დაუყოვნებლივ შეაფარეთ თავი შენობას და დაელოდეთ ინსტრუქციებს.
• არ იფიქროთ, რომ უსაფრთხოდ ხართ: ქარის მიმართულება და სიჩქარე განსაზღვრავს, სად დაილექება რადიოაქტიური მტვერი. ნუ ჩათვლით, რომ მანძილი გიცავთ.
• მოუსმინეთ ოფიციალურ ინფორმაციას: ხელისუფლება გაავრცელებს ინფორმაციას დაბინძურებული ზონებისა და ევაკუაციის მარშრუტების შესახებ. იმოქმედეთ მხოლოდ ოფიციალური მითითებების შესაბამისად.